Protokół nr 10/15
z posiedzenia Komisji Oświaty, Kultury, Sportu i Turystyki
Rady Powiatu Świeckiego
z dnia 18 listopada 2015 r.
Obecni na posiedzeniu członkowie Komisji - według załączonej listy obecności.
Obecni na posiedzeniu zaproszeni goście – według załączonej listy obecności.
Otwarcia posiedzenia dokonał Przewodniczący Komisji,
Pan Brunon Han, który powitał obecnych radnych i przybyłych gości. Następnie stwierdził quorum pozwalające obradować i przedstawił proponowany program posiedzenia, który po zmianach przyjęto jednogłośnie w brzmieniu jak niżej:
- Analiza materiałów będących przedmiotem obrad Rady Powiatu, w tym opiniowanie projektu budżetu Powiatu Świeckiego na rok 2016.
- Analiza funkcjonowania szkół i Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.
- Problem dojazdu uczniów do szkół.
- Sprawy bieżące.
Do pkt 1.
Pan Dariusz Woźniak przedstawił projekt uchwały Rady Powiatu Świeckiego w sprawie uchwalenia budżetu Powiatu Świeckiego na 2016 rok (treść stanowi załącznik do protokołu z posiedzenia Zarządu Powiatu Świeckiego z dnia 9 listopada 2015r.).
Swoje wystąpienie rozpoczął od przypomnienia radnym tryb prac nad projektem uchwały budżetowej oraz procedurę składania wniosków do projektu budżetu przez Komisje Rady.
Omawiając projekt dochodów budżetu Powiatu Świeckiego na rok 2016, zaproponował członkom Komisji zatwierdzenie ich w wysokości 85 646 602 zł - tym samym spadają one w stosunku do pierwotnych dochodów na rok 2015 o 1,6 %. Pierwszy raz od wstąpienia do Unii Europejskiej na etapie planowania nie ma możliwości uwzględnienia środków z funduszy strukturalnych, co głównie związane jest z opóźnieniami we wdrażaniu programów przez Kujawsko-Pomorski Urząd Marszałkowski. Ponadto nie zaplanowano również dotacji z budżetu państwa na inwestycje drogowe, bo program drogowy również został o miesiąc opóźniony i na tym etapie nie ma pewności co do tych dochodów. Rosną natomiast dochody własne z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych. Podstawą zaplanowania subwencji była informacja Ministra Finansów, natomiast dotacje celowe z budżetu państwa zaplanowano w oparciu o informacje Wojewody Kujawsko – Pomorskiego. Dochody własne zaplanowano w oparciu o własne prognozy oraz zawarte umowy. W prognozie udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych uwzględniono własną projekcję Ministra Finansów. Pan Woźniak omawiając poszczególne elementy składające się na dochody Powiatu Świeckiego porównywał je do ich planowanych wysokości w roku 2015.
Pan Grzegorz Chmielewski poprosił o możliwość zabrania głosu, ponieważ jest zmuszony opuścić posiedzenie z powodu kolejnego zaplanowanego spotkania. Zakomunikował, że nastąpiła zmiana terminu grudniowej sesji Rady Powiatu. Odbędzie się ona 30 grudnia. Dodał, że swoje uwagi w tej kwestii można zgłaszać do Biura Rady – gdyby okazało się, że większej liczbie radnych termin nie odpowiada, wówczas konieczne będzie ustalenie kolejnej daty.
Pan Dariusz Woźniak kontynuował swoje wystąpienie. Plan wydatków zaplanowano w wysokości 88 446 602 zł. Źródłem sfinansowania deficytu jest kredyt w wysokości 2800000 zł. Wydatki oraz rozchody ukierunkowano na realizację zadań zapisanych w programie przebudowy dróg powiatowych, remonty w szkołach, zakupy pomocy dydaktycznych do szkół. Przedstawił także listę zadań i inwestycji, których realizację zakłada się w roku 2016.
Omawiając sytuację w oświacie oraz w opiece społecznej zauważył, że problemem jest spadająca liczba uczniów, a w konsekwencji subwencja oświatowa z jednej strony i rosnące koszty oświaty z drugiej strony. Ponadto rosnąca liczba dzieci z terenu powiatu do umieszczenia w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i pieczy zastępczej może generować coraz większe koszty dla powiatu. Już w 2016 roku powoływany jest w tym celu trzeci dom dziecka w Bąkowie. Jeżeli negatywne trendy nie zostaną powstrzymane w 2016 roku, konieczna będzie modyfikacja programu drogowego wydłużająca czas realizacji inwestycji o 2 lata, tj. do 2022 roku. Sytuacja ta rzutuje bezpośrednio na sukcesywne zmniejszanie się nadwyżki operacyjnej a w konsekwencji pogorszenie indywidualnych wskaźników zadłużenia. Planowane są podwyżki wynagrodzeń dla pracowników administracji i obsługi o 4,0 procent, a wydatki rzeczowe sztywne zakłada się na poziomie roku 2015.
Pan Woźniak przedstawił także możliwe zagrożenia dla realizacji wykonania budżetu. Podsumowując stwierdził, że projekt budżetu można uznać za dobry, rozwojowy i bezpieczny - realizujący zaplanowane wcześniej zadania. Dodał, że stawia on w lepszej sytuacji oświatę, jednak trzeba mieć na uwadze możliwe zagrożenia, które mogą nie wpłynąć na sytuację w roku 2016, ale mogą stać się widoczne w 2017.
Pani Barbara Studzińska prosząc o możliwość zabrania głosu zwróciła się do radnych z propozycją, aby ewentualne pytania zadali jej już teraz, ponieważ będzie musiała wcześniej opuścić posiedzenie Komisji Oświaty.
Pan Adam Knapik nawiązując do poprzedniego spotkania Zespołu Koordynacyjnego do opracowania Lokalnej Polityki Oświatowej stwierdził, że zgłaszał na nim możliwość cięcia wydatków na inwestycje drogowe, jeśli sytuacja w oświacie się nie polepszy. Miał wówczas usłyszeć, że nic takiego się nie wydarzy, dlatego jest zdziwiony, że takie zagrożenie jest zapisane w projekcie budżetu aż dwa razy. Poprosił o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji.
Pani Barbara Studzińska odpowiedziała, że pytanie dotyczy Lokalnej Polityki Oświatowej, nie projektu budżetu na 2016 rok. Wyjaśniła, że ograniczenie wydatków dotyczy perspektywy na lata 2017-2020 – wszelkie prognozy wskazują na drastyczny spadek uczniów, co będzie rzutować na wysokość subwencji oświatowej i kwot, które Powiat będzie musiał dokładać ze swoich rezerw. Konieczne jest ustalenie możliwości finansowych Powiatu, jednak jest to praca, która czeka radnych w przyszłości, nie w 2016 roku.
Pan Jan Stępień zastanawiał się czy w zapisie zadania „Przebudowa drogi 1224” znajduje się błąd.
Pan Dariusz Woźniak zaprzeczył. Wyjaśnił, że chodzi o mechanizm współpracy z gminami – jednym z kryteriów oceny projektów jest współpraca między samorządami. Jeśli gmina udzieli powiatowi dotacji celowej na zadanie w wysokości większej niż 50% udziału własnego, wówczas projekt otrzymuje 5 punktów. Rozumie, że dziwnie może wyglądać zapis, że Gmina Dragacz udziela dofinansowania do inwestycji na terenie Gminy Warlubie - jest to zabieg sztuczny, ale dopuszczalny prawnie.
Pan Adam Knapik poprosił o wyjaśnienie, dlaczego wzięcie samochodu w leasing ma być dla Powiatu korzystniejsze od jego zakupu.
Pan Dariusz Woźniak odpowiedział, że koszt leasingu to 1-1,5%, dlatego się na niego zdecydowano.
Pan Adam Knapik zastanawiał się, skąd w projekcie budżetu wzięły się kolejne środki przeznaczone na zakup sprzętu kuchennego w Zespole Szkół Specjalnych w Świeciu. Stwierdził, że Powiat przekazał nie tak dawno temu 60 000 zł na jego wymianę.
Pani Małgorzata Błaszkiewicz wyjaśniła, że kwota zapisana w budżecie to cena sprzętu, który przez 16-letnią eksploatację wymaga wymiany. Nie uwzględniono go w roku 2015, żeby nie obciążać budżetu Powiatu. Sprzęty są na tyle zużyte, że ich naprawa nie jest już opłacalna.
Pan Adam Knapik zapytał o kwestię budynku internatu znajdującego się przy I LO w Świeciu. Zauważył, że przez kilka ostatnich lat, Powiat przekazywał sukcesywnie środki na kolejne inwestycje mające w nim miejsce, dlatego dziwi go fakt, że ma zostać w nim przeprowadzona ekspertyza.
Pani Ewa Szczepanowska stwierdziła, że remonty, które odbywały się w budynku do tej pory, dały niewiele. Konieczna jest wymiana podłóg, malowanie sal, wymiana schodów. Wpisana w projekt budżetu suma zawiera też cenę projektu. Dodała, że ekspertyza jest wskazana – jaki cel miałaby inwestycja w podłogi i schody, jeśli nie jest jasne, w jakim stanie jest strop?
Pan Adam Knapik zauważył, że według wstępnych zapowiedzi Starosty, w roku 2017 ma zabraknąć środków na oświatę. Wyjaśnił, że nie neguje potrzeby remontu starego budynku, jednak kolejnym zadaniem, które czeka na realizację jest przebudowa klatki schodowej w PPP w Świeciu. Zastanawiał się, skąd wziąć pieniądze na tak poważne inwestycje.
Pan Dariusz Woźniak wytłumaczył, że pewną sumę i tak będzie trzeba zabezpieczyć na zadania z zakresu oświaty. Jeśli chodzi o remont w Poradni – Powiat będzie starał się otrzymać dofinansowanie ze źródeł zewnętrznych, przede wszystkim z PFRON-u. Dodał, że o konieczności remontu budynku internatu mówi się już od dawna i na to zadanie również będzie trzeba znaleźć źródła finansowania. W 2017 roku rzeczywiście środków własnych będzie mniej.
Pani Ewa Szczepanowska zaznaczyła, że infrastruktura internatu może nie pozwolić na jego użytkowanie w przyszłym roku. Jest to równoznaczne z zamknięciem budynku, stratą 4 sal lekcyjnych i pomieszczenia biblioteki szkolnej.
Pan Adam Knapik przypomniał członkom Komisji o ich wizycie w PPP w Świeciu. Wówczas, Pani Dyrektor pokazała zakres prac, które udało jej się przeprowadzić za symboliczną sumę pieniędzy – był to koszt zakupu materiałów. Remont za tak małą kwotę był możliwy ze względu na to, że Gmina Świecie korzysta za darmo z części pomieszczeń, które są w zarządzie Poradni. Jednym z nich jest garaż, w którym swój sprzęt trzyma firma remontowo-budowlana. Dziwi go zapis w projekcie budżetu mówiący o malowaniu korytarza za kwotę 12 000 zł. W związku z tym zauważył, że po stronie dochodów należałoby dodać zapis o poborze czynszu od Gminy Świecie. Stawka za użytkowanie pomieszczeń magazynowych w tej części miasta to 20 zł/m
2.
Pan Dariusz Woźniak wyjaśnił, że zakres prac remontowy jest znacznie szerszy niż malowanie korytarza.
Pan Adam Knapik zastanawiał się, czy 12 000 zł to koszt zakupu materiałów.
Pan Dariusz Woźniak nie znał odpowiedzi na to pytanie.
Pan Roman Janas zauważył, że Poradnia ma przychód około 12 000 zł rocznie za wynajem mieszkań, które znajdują się na ostatnim piętrze budynku.
Pan Adam Knapik odnosząc się do tematu mieszkań – z ich powodu istnieje konieczność utrzymywania stałej temperatury na piecu / węźle i dostarczanie do nich ciepła. W związku z tym nie jest to korzystne dla Poradni i dla Powiatu – nieużywane pomieszczenia i tak muszą być ogrzewane.
Kolejną kwestią poruszoną przez radnego był przyjęty Plan Zrównoważonego Transportu Publicznego – dziwi go zapis dotyczący konieczności opłacenia kolejnego opracowania. Zastanawiał się także nad powodem zlecenia opracowania Planu Ochrony Środowiska firmie zewnętrznej. Kierownik Wydziału Ochrony Środowiska w Starostwie Powiatowym twierdził, że Plan uda się opracować dzięki własnym nakładom i współpracy z gminami.
Pan Dariusz Woźniak odpowiedział, że radni przyjmowali na sesji Plan Zrównoważonego Transportu Publicznego, który zostanie wdrożony 1 stycznia 2017 roku. Rok 2016 będzie czasem opracowania, jak będzie on funkcjonował. Konieczne jest posiłkowanie się specjalistami – jest to trudny problem i poważna sprawa. Kierownik Wydziału prognozuje, że do kontroli realizacji Planu będzie potrzebnych dwóch ludzi. Jeśli chodzi o Plan Ochrony Środowiska – Pan Skarbnik nie pamiętał takiej rozmowy z Kierownikiem Wydziału. Stwierdził, że Pan Gawrych musiał dojść do wniosku, że konieczna jest współpraca z firmą zewnętrzną. Zapewnił, że poprosi go o wyjaśnienie tej sprawy.
Pan Adam Knapik zastanawiał się nad zwiększoną sumą przeznaczoną na promocję Powiatu. Zauważył, że do tej pory w projektach budżetu nie przekraczano sumy 30 000 zł.
Pan Dariusz Woźniak nie zgodził się z przedmówcą.
Pan Adam Knapik kontynuując dodał, że chciałby, aby Zarząd przedstawił pomysł na promocję. Jego zdaniem nie jest do końca jasne, co promuje Powiat. Warto wydawać na ten cel pieniądze, ale byłoby wskazane wyjaśnić, co ma być promowane i jaka jest grupa docelowa. Zauważył, że dużo pieniędzy jest wydawane tylko na gadżety promocyjne rozdawane przy okazji różnych imprez. Stwierdził, że tego typu działania nie mają zbyt wiele wspólnego z „czystą promocją”.
Pani Iwona Karolewska zauważyła, że na jednym z posiedzeń Komisji Oświaty zostały radnym przedstawione działania promocyjne Powiatu, w tym także informacje na temat wydarzeń w jakich uczestniczy oraz ich zasięgu. Nie zgodziła się, co do kwestii rozdawania gadżetów promocyjnych – otrzymują je ci, którzy dobrze odpowiedzą na pytanie dotyczące Powiatu Świeckiego. Jest to związane z edukacją mieszkańców regionu. Jej zdaniem, poziom promocji znacznie wzrósł, dlatego opinia Pana Knapika wydaje się krzywdząca. Zaznaczyła, że środki są przekazywane także na organizacje wydarzeń w małych miejscowościach, promowany jest regionalizm. Dodała, że dokłada wszelkich starań, aby działania promocyjne były na coraz wyższym poziomie.
Pan Jan Stępień zgodził się ze słowami Pani Sekretarz – promocja Powiatu jest bardzo dobra. Sam zajmował się tym na terenie gminy Warlubie – są to działania kosztowne, a ich efekty są trudne do zweryfikowania.
Następnie zwrócił się do Pana Skarbnika z pytaniem dotyczącym przebudowy drogi 1224. Zastanawiał się, czy zadanie zostanie zrealizowane, ponieważ na jednym z posiedzeń Komisji, Pan Woźniak mówił o zagrożeniu tej inwestycji, jeśli Powiat nie pozyska środków zewnętrznych.
Pan Dariusz Woźniak odpowiedział, że to, co powiedział radny jest prawdą – Powiat zabezpieczył 480 000 zł na ten remont, jednak konieczne jest pozyskanie środków zewnętrznych. Dodał, że wiele zależy także od oszczędności, które mogą pojawić się przy innych zadaniach drogowych. Uwaga o zagrożeniu realizacji tego zadania jest jak najbardziej słuszna.
Pani Eleonora Lewandowska zastanawiała się, czy dyrektorzy placówek oświatowych mogą opuścić posiedzenie, skoro radny Jan Stępień rozpoczął temat dróg.
Pan Brunon Han wyjaśnił, że to było pytanie członka Komisji, dyskusja dotycząca projektu budżetu nie została jeszcze skończona.
Pan Adam Knapik zwrócił się do Pani Sekretarz z uwagą, że czas zdefiniować, co należy w Powiecie promować i jaka jest grupa docelowa. Nie twierdził, że promocja jest złym działaniem, jednak wyjazdy nie są najlepszym sposobem na wypromowanie atutów. Jego zdaniem każdy wie, gdzie znajduje się Powiat Świecki. Dodał, że na taki rodzaj promocji, jaki jest obecnie prowadzony, szkoda jest pieniędzy.
Pani Iwona Karolewska nie zgodziła się z przedmówcą – ludzie mylą Świecie ze Świeckiem, stąd konieczna jest promocja na zewnątrz.
Pan Brunon Han stwierdził, że jest to temat na jedno z przyszłorocznych posiedzeń Komisji Oświaty.
Pan Dariusz Woźniak dodał, że uwaga radnego Knapika jest zasadna. Zgodził się, że Przewodniczącym Komisji – jest to temat do omówienia w przyszłym roku.
Pan Piotr Szewczuk poruszył kwestię przeznaczenia 30 000 zł w rozdziale 92695 na zadania z zakresu kultury fizycznej i sportu. Od lat suma środków jest taka sama i zawsze była w 100% rozdysponowana. Zauważył, że w rozdziale 85412 – Kolonie i obozy oraz inne formy wypoczynku dzieci i młodzieży szkolnej, a także szkolenia młodzieży widnieje suma 25 000 zł, które jego zdaniem jest za duża. Według radnego należałoby pomniejszyć tę kwotę i dołożyć do wspomnianego wcześniej rozdziału 92695. W Powiecie organizuje się dużo imprez sportowych, które cieszą się dobrą opinią w regionie. Przypomniał także o sytuacji, w której jedna z dotacji została źle rozliczona. Kolejną zastanawiającym go zagadnieniem było przeznaczenie wysokiej kwoty dla Gminy Pruszcz na zadanie termomodernizacyjne. Zapytał także Pana Skarbnika o wolne środki, które miały zostać wygenerowane w 2015 roku i miały zastąpić kredyt.
Pan Tadeusz Gajewski odpowiadając na pierwszą część pytań radnego wyjaśnił, że Zarząd zdecydował o sumie 25 000 zł z przeznaczeniem na organizację wypoczynku dzieci i młodzieży, ponieważ coraz więcej jednostek zwraca się o te środki. Dodał, że sytuacja, o której wspomniał Pan Szewczuk została już sprostowana i odpowiednia kwota została Powiatowi zwrócona.
Pan Dariusz Woźniak odnosząc się do kwestii dotacji dla Gminy Pruszcz wytłumaczył, że działa to na zasadzie mechanizmu zwrotnego – Powiat przekaże środki z ochrony środowiska, a w zamian otrzyma dofinansowanie 400 000 zł do inwestycji drogowej. Dodał, że w innym rozdziale zapisana została także dotacja dla Gminy Świecie na utrzymanie zieleni, co gmina zwróci w postaci dofinansowania remontu drogi Świecie – Drzycim. Wyjaśnił, że Powiat dysponuje dużą sumą pieniędzy na zadania z zakresu ochrony środowiska dzięki działalności Mondi. Jeśli chodzi o sprawę wolnych środków zakomunikował, że zgodnie z ustawą o finansach publicznych istnieje możliwość wprowadzenia ich do budżetu po zamknięciu poprzedniego roku budżetowego. Należy zatem zaczekać, jednak istnieją podstawy do tego, aby wierzyć, że w lutym lub marcu nastąpi nowelizacja budżetu.
Pan Brunon Han poprosił członków Komisji, aby swoje pytania skierowali do dyrektorów placówek oświatowych obecnych na sali.
Pan Adam Knapik wyraził swoje negatywne zdanie na temat pomysłu Pana Hana – dyrektorzy powinni zostać na posiedzeniu Komisji do czasu dyskusji na temat funkcjonowania szkół i PPP w Świeciu.
Następnie poprosił o uszczegółowienie zakresu zadań z ochrony/ promocji zdrowia. Wyjaśnił, że chciałby wiedzieć, jakie programy są planowane na przyszły rok.
Pani Iwona Karolewska zakomunikowała, że w roku 2015 rozpoczął się autorski projekt dotyczący edukacji i profilaktyki chorób kobiecych. Będzie on kontynuowany także w roku 2016. Organizowane są spotkania z lekarzem ginekologiem oraz finansowane są badania USG piersi kobiet – mieszkanek Powiatu Świeckiego. Zainteresowanie jest olbrzymie – telefony się urywają.
Pan Adam Knapik poprosił o wyjaśnienie sumy zapisanej w projekcie budżetu jako koszt utrzymania mieszkańców DPS w Pruszczu – zastanawiał się, dlaczego Powiat ma płacić za gminę, z której pochodzi pensjonariusz.
Pan Dariusz Woźniak wyjaśnił, że jest to opłata za 3 osoby, które zostały przyjęte przed rokiem 2004, a źródłem finansowania jest dotacja celowa od Wojewody.
Pan Adam Knapik poprosił o przybliżenie kwestii budowy ścieżki rowerowej na wale wzdłuż Wisły. Zauważył, że konieczne było zrezygnowanie z tego pomysłu w roku 2012 z powodu braku środków. Zapytał, czy nowa perspektywa finansowa daje możliwość powrotu do tej inwestycji.
Pan Dariusz Woźniak odpowiedział, że wcześniej istniał również problem prawny zabraniający budowania ścieżek na wałach. Obecnie stawia się na ścieżki rowerowe w aspekcie mobilności, możliwości dojazdów do miejsc pracy i szkół. Środków z przeznaczeniem na ich budowę ze względu na walory turystyczne może nie być, a Powiat nie stać, aby sfinansować budowę ze środków własnych.
Pan Brunon Han zaproponował, aby w związku z brakiem uwag członków Komisji Oświaty, Kultury, Sportu i Turystyki zaopiniować projekt budżetu pozytywnie.
Następnie w głosowaniu jawnym Komisja jednogłośnie podjęła uchwałę nr 5/15 w sprawie opinii do projektu uchwały budżetowej Powiatu Świeckiego na 2016 rok (uchwała w załączeniu).
Posiedzenie Komisji opuścili dyrektorzy placówek oświatowych oraz kierownicy jednostek Starostwa Powiatowego w Świeciu.
Pan Brunon Han ogłosił 5 minut przerwy.
Po wznowieniu obrad Komisji.
Pan Dariusz Woźniak przedstawił projekt uchwały Rady Powiatu w sprawie zmiany budżetu Powiatu Świeckiego na rok 2015 (treść stanowi załącznik do protokołu z posiedzenia Zarządu Powiatu Świeckiego z dnia 13 listopada 2015r.).
Pan Adam Knapik podziękował Panu Adamowi Kuflowi za to, że pozostał na posiedzeniu Komisji. Poprosił go o przybliżenie zakresu planowanej inwestycji w ZSOiP w Świeciu.
Pan Adam Kufel wyjaśnił, że chodzi o dobudowanie piętra. W starej części budynku wykorzystywane jest poddasze, które nie spełnia wszystkich technicznych parametrów. Strop uniesie piętro – drewniany zmieniono na żelbetonowy. Konieczne jest także stworzenie pracowni mokrej dla zawodu technik papiernik na parterze w dobudówce. Dzięki tej inwestycji zwiększy się znacznie powierzchnia dydaktyczna, a powierzchnia zabudowy pozostanie praktycznie taka sama. Dodał, że cała infrastruktura budynku jest przygotowana na tego typu działania – ogrzewanie, linia energetyczna.
Pan Tadeusz Gajewski zastanawiał się, czy linia energetyczna jest wystarczająca, czy będzie musiała zostać wzmocniona.
Pan Adam Kufel odpowiedział, że już teraz istnieje na niej ogromna nadwyżka. Dodał, że wymiana instalacji w budynku szkoły została przeprowadzona kompleksowo – wymieniona została również rozdzielnia.
Pan Adam Knapik zapytał o wejście na teren szkoły od strony ul. Wojska Polskiego.
Pan Adam Kufel zakomunikował, że droga jest własnością gminy. Problem polega na tym, że jest ona wąska, a muszą z niej korzystać pracownicy szkoły, restauracji i pizzerii. Ponadto jest ona drogą ewakuacyjną.
Pan Adam Knapik zastanawiał się, czy wybudowanie parkingu przy szkole umożliwi budowę wjazdu do szkoły od ulicy Gałczyńskiego.
Pan Adam Kufel odpowiedział twierdząco dodając, że prowadzi w tej sprawie rozmowy z miastem. Zaznaczył, że problemem jest stan prawny działki znajdującej się przy siedzibie ZUS-u oraz stan nawierzchni obecnej drogi dojazdowej do szkoły.
Do materiału więcej uwag ani pytań nie zgłoszono.
Pani Bożena Gaca-Zielińska przedstawiła członkom Komisji zarys Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Świeckiego (treść stanowi załącznik do protokołu z posiedzenia Zarządu Powiatu Świeckiego z dnia 9 listopada 2015 r.).
Wyjaśniła, że opracowanie tego dokumentu jest konieczne do tego, aby móc startować w konkursach i pozyskiwać środki z RPO, z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, czy z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Pan Brunon Han zapytał o tytuł dokumentu.
Pani Bożena Gaca-Zielińska odpowiedziała, że został on narzucony przez Marszałka.
Do materiału więcej uwag ani pytań nie zgłoszono.
Pani Katarzyna Trybuła przedstawiła projekt uchwały Rady Powiatu w sprawie ustalenia rozkładu godzin pracy w dni powszednie, w porze nocnej, niedziele, święta i inne dni wolne od pracy aptek ogólnodostępnych na terenie Powiatu Świeckiego na 2016 rok (treść stanowi załącznik do protokołu z posiedzenia Zarządu Powiatu Świeckiego z dnia 9 listopada 2015 r.).
Pan Jan Stępień zastanawiał się, dlaczego w spisie nie uwzględniono aptek z terenu Gminy Warlubie.
Pani Katarzyna Trybuła odpowiedziała, że znajdują się one w spisie.
Do materiału więcej uwag ani pytań nie zgłoszono.
Do pkt 2.
Pan Brunon Han przed udzieleniem głosu Pani Szydłowskiej wyjaśnił, że pozwolił dyrektorom na opuszczenie posiedzenia, ponieważ ich obecność nie była konieczna. Stwierdził, że wnioski, które wypracowano na posiedzeniu Zespołu Koordynacyjnego do opracowania Lokalnej Polityki Oświatowej, nie należały do konstruktywnych, a spotkanie trwało ponad 3 godziny.
Pani Bożena Szydłowska przedstawiła treść materiału „Informacja o funkcjonowaniu szkół i placówek prowadzonych przez Powiat Świecki” (w załączeniu do protokołu).
Pan Adam Knapik zauważył, że nie wszyscy radni byli obecni na posiedzeniu Zespołu. Stwierdził, że jeśli Powiat chce zacząć wprowadzać zmiany, powinien z Pana Dyrektora Kufla postawić na czele oświaty, dać mu możliwości i czas, a on zrealizuje wszystkie postawione przed nim zadania. Jego zdaniem, Pan Kufel jest skuteczny w swoich działaniach.
Pan Brunon Han zaznaczył, że nie jest do końca pewien, co w tej sytuacji zrobiłby Pan Dyrektor – czy zrealizowałby to, co mu powiedziano, czy to, co by chciał. Zapytał Pana Woźniaka o wyniku finansowym na działalności oświatowej.
Pan Dariusz Woźniak odpowiedział, że jeśli nie zostaną zatrzymane negatywne trendy, sytuacja w oświacie pogorszy się diametralnie w roku 2016. Dodał, że jednym z czynników, na który nie ma wpływu jest niż demograficzny. Konieczne będzie podjęcie kroków mających na celu zmianę organizacji pracy: liczba uczniów w oddziale musi być mniejsza niż 25, aby nie trzeba było stwarzać grup, kwestia ilości nauczań indywidualnych, urlopów dla poratowania zdrowia.
Pan Jan Stępień zgodził się z Panem Skarbnikiem. Konieczne jest podjęcie działań już teraz. Odnosząc się do wypowiedzi radnego Knapika stwierdził, że była ona bezsensowna – nie rozumie, dlaczego wskazał on Pana Kufla jako osobę, która ma stać na czele powiatowej oświaty. Dodał, że tego typu przekonanie może wywołać wewnętrzne spory. Jego zdaniem, Pan Knapik jest w błędzie.
Pan Adam Knapik ustosunkowując się do wypowiedzi przedmówcy stwierdził, że w dyrektorach placówek oświatowych nie ma woli współuczestniczenia we wprowadzaniu potrzebnych zmian. Z ankiet jasno wynika, że Powiat nie jest w stanie odwrócić sytuacji odpływu absolwentów gimnazjów do innych szkół, a tym samym zwiększyć środków na finansowanie oświaty. Konieczne będzie wprowadzenie zmian. Mogą one być „bolesne”, jeśli zostaną wdrożone już jako ostateczność, w ostatniej chwili. Zaznaczył, że uwaga, którą zgłosił na spotkaniu Zespołu została niegrzecznie zdyskredytowana, a Pani Starosta nie odniosła się do niej na początku posiedzenia. Zwracając się do przedmówcy zauważył, że od początku kadencji, Pan Stępień, nie wygenerował konkretnej propozycji.
Pan Jan Stępień stwierdził, że Pan Knapik chce przeforsować swoją wizję. Jego wypowiedzi są tendencyjne i jednokierunkowe, dlatego powstają różnego rodzaju nieporozumienia. Dodał, że nie dziwi się temu, że może on odczuwać negatywne emocje od innych – niektóre sprawy powinny być omówione w mniejszych gronach, a dopiero później sygnalizowane na spotkaniach. Jego zdaniem wskazywanie konkretnej osoby, która rzekomo ma wyprowadzić oświatę w Powiecie z trudnej sytuacji jest błędem.
Pan Piotr Szewczuk zwracając się do Pana Knapika stwierdził, że ich tok myślenia jest podobny. Dodał, że Pan Kufel nie musiał przyjmować 5 oddziałów – mógł wybrać tylko 2 najlepsze. Konieczne są ciągłe rozmowy z dyrektorami – należy wyznaczyć ilość oddziałów, a nie przyjmować uczniów ponad stan. Wówczas lekcje odbywają się w nieodpowiednich miejscach, ponieważ czeka się na dobudowę piętra. W przyszłości może zdarzyć się tak, że po powrocie 7 nauczycieli, którzy przebywają obecnie na urlopie dla poratowania zdrowia, kolejnych 7 pójdzie na tego typu urlop, ponieważ będą się martwić o swoje miejsca pracy. Wyraził swoją nadzieję, że nie powtórzy się już sytuacja, która miała miejsce w tym roku. Powiat ma określone możliwości, a Pan Kufel już mówi o konieczności budowy Sali sportowej. Następnie, odnosząc się do odpowiedzialności Zarządu, stwierdził, że nie zazdrości jego członkom.
Pan Tadeusz Gajewski nawiązując do dyskusji Pana Stępień i Pana Knapika stwierdził, że podczas pierwszego spotkania Zespołu, na którym obecni byli dyrektorzy szkół, miał wrażenie, że każdy z nich przedstawiał wizję tylko swojej placówki. Zabrakło tam ogólnego spojrzenia na strategię rozwoju oświaty.
Pan Adam Knapik powiedział, że z liczbami nie można dyskutować. Dyrektorzy wiedzą, że niezależnie od tego, ilu będą mieli oddziałów, Powiat będzie musiał szkołę utrzymać i dokładać do oświaty coraz większe sumy. Należy już teraz zastanowić się, jak nie dołożyć jeszcze więcej w przyszłości. Dodał, że podczas rozmowy z dyrektorem ZSP w Świeciu – Pani Joachimiak stwierdziła, że wszystkie podejmowane działania, muszą być realizowane zespołowo pod nadzorem organu prowadzącego. Pan Knapik zastanawiał się, czy jest to możliwe i czy nie byłoby lepiej, gdyby opracowaniem strategii zajęła się tylko Komisja Oświaty.
Pan Brunon Han stwierdził, że organ prowadzący powinien poznać zdanie Komisji Oświaty. Dodał, że dlatego właśnie pozwolił dyrektorom na opuszczenie posiedzenia, aby członkowie Komisji mogli swobodnie porozmawiać.
Pan Jan Stępień zaznaczył, że dyrektorzy dostali swoje szanse na przemyślenie problemu, na spróbowanie znalezienia wyjścia z trudnej sytuacji, która czeka Powiat w przyszłości. Organ prowadzący sprawdzi później postęp prac oraz poziom przygotowania placówek. Konieczna będzie praca zespołowa.
Pan Piotr Szewczuk zauważył, że w szkołach mogą nastąpić zmiany dyrektorów. Odwołał się do sytuacji w I LO w Świeciu, gdzie po zmianie dyrektora konieczny jest proces wdrażania się Pani Joachimiak, co skutkuje opóźnieniem działań.
Pan Brunon Han wyjaśnił, że to Komisja powinna wypracować priorytety, które wskaże dyrektorom. Oni natomiast powinni próbować się w nie wpasować.
Pan Dariusz Woźniak dodał, że Zarząd jasno i wyraźnie przedstawia sytuację. Projekt mógłby nie mówić nic o zagrożeniach po 2016 roku i skupić się jedynie na danym okresie. Lepszym rozwiązaniem było zasygnalizowanie potencjalnie niebezpiecznych trendów, które wpłyną na sytuację w Powiecie i realizację programu drogowego. Zgodził się, że konieczne będzie rozpoczęcie pracy zespołowej.
Pan Adam Knapik odnosząc się do technicznej strony pracy Zespołu stwierdził, że nie jest do końca jasne, jak będzie się to odbywać. Zauważył, że istnieje ryzyko, że podczas podejmowania już konkretnych decyzji, które niekoniecznie będą akceptowane przez dyrektorów i administrację szkół, członkowie Komisji Oświaty zostaną przegłosowani. Zastanawiał się, czy nie należałoby wystąpić do Starosty z propozycją, aby to Komisja Oświaty wypracowała Strategię – styczeń, luty, marzec można byłoby poświęcić właśnie temu zagadnieniu. W pracach pomógłby Skarbnik, pracownicy PZEAS w Świeciu. Dodał, że opracowane przez nich materiały są bardzo dobre. Odniósł się także do analizy ankiet, z których wynika, że młodzież przy wyborze szkoły, nie kieruje się zawsze poziomem nauczania. Raz jeszcze zaznaczył, że ograniczenie prac nad Strategią tylko do członków Komisji Oświaty, pomoże zaoszczędzić czas.
Pan Brunon Han powiedział, że konieczna jest rozmowa z Przewodniczącą Zespołu. Wyjaśnił, że na kolejnym posiedzeniu Komisji Oświaty, radni będą ustalać Plan Pracy na rok 2016 – wówczas możliwe będzie składanie swoich wniosków.
Pan Piotr Szewczuk wyraził swoje wątpliwości dotyczące podejmowania działań zawsze po fakcie, po podjętych przez Zarząd decyzjach (np. o ilości otwartych w szkołach oddziałów czy budżecie). Następnie odniósł się do kwestii promocji – należy promować szkoły i środki, którymi dysponuje Powiat.
Pani Bożena Szydłowska sprostowała wypowiedź poprzednika – od stycznia 2014 roku Zarząd nie ma umocowania do ustalania liczby oddziałów i ilości ich uczniów w klasach pierwszych.
Pan Dariusz Woźniak wyjaśnił, że ustawa o finansach publicznych mówi o tym, że projekt budżetu przygotowuje Zarząd. Radni dyskutują nad przedłożonym projektem i mogą składać do niego uwagi. Dlatego nie zgodził się z Panem Szewczukiem – swoje spostrzeżenia może, w postaci wniosku, złożyć podczas posiedzenia Komisji. Zapewnił go, że w razie potrzeby pomoże mu takie pismo napisać. Odnosząc się do kwestii promocji stwierdził, że w tym, co powiedział radny było dużo racji, dlatego warto w Planie Pracy na przyszły rok wpisać taki punkt i może uda się wypracować konkretne cele, które przez promocję, Powiat mógłby osiągać. Dodał, że ok. 60% uczniów gimnazjów kontynuuje naukę w szkołach z obszaru Powiatu Świeckiego – pozostali wybierają inne placówki, jednak nie da się tego uniknąć.
Pan Adam Knapik stwierdził, że to, co powiedział radny Szewczuk jest konkretnym celem strategii. Zauważył, że konieczne jest wypracowanie krótkiego, jasnego dokumentu, nie rozległych analiz tak, jak próbuje to zrobić obecnie powołany zespół. Jego zdaniem jest to wygodne dla administracji szkół i dla ich dyrektorów – zmiany mogą okazać się jedynie kosmetyczne. Odnosząc się do kwestii opracowania Strategii przez członków Komisji Oświaty powiedział, że należy na ten temat porozmawiać ze Starostą i Przewodniczącym Zespołu. Wyjaśnił, że nazwisko Pana Kufla nie padło w jego wypowiedzi przypadkowo – chodzi o kwestię rozliczania inwestycji przeprowadzonych w Powiecie. Dyrektor podczas prowadzonego jakiś czas temu remontu przewidział, że kiedyś może zaistnieć potrzeba rozbudowy budynku. Przywołał sytuację I LO w Świeciu – Powiat przekazywał środki na drobne remonty dawnego internatu, a okazało się, że po inwestycjach, które już miały miejsce, konieczne jest przeprowadzenie ekspertyzy i kolejnego dużego remontu. Dodał, że wina leży zarówno po stronie byłego dyrektora szkoły oraz nadzoru. Zastanawiał się, czy odebranie dyrektorom prowadzenia inwestycji oświatowych byłoby dobrym rozwiązaniem – w Starostwie Powiatowym znajduje się Wydział Budownictwa, w którym pracują specjaliści – mogliby zajmować się tym zagadnieniem. Wracając do sprawy opracowywania Strategii – stwierdził, że rozmowy w mniejszym gronie przyniosą więcej efektów. Następnie zwrócił się do Pana Szewczuka i podniósł kwestię tegorocznych problemów z naborem do szkół – Komisje rzeczywiście została poinformowana post factum, ale ta sama sytuacja spotkała również Zarząd. Starosta dopiero w październiku dowiedział się, że konieczne jest wynajmowanie dodatkowych pomieszczeń dla uczniów. Szkoła nie spełniała warunków lokalowych dla tak dużego naboru. Dodał, że jeśli ktoś twierdzi, że było na to pozwolenie Zarządu, ten ktoś nie mówi prawdy. Jeśli nadal będzie tak twierdził to wystąpi z prośbą o udostępnienie rozstrzygnięć Zarządu w tej sprawie. W roku 2015 Zarząd nie zajmował się akceptacją siatki organizacyjnej szkół. Osoba sprawująca nadzór po zmianach przepisów, jego zdaniem, nie wywiązała się ze swoich obowiązków w odpowiedni sposób. Zaznaczył, że sytuację można było naprawić. Stwierdził, że za rozbudową szkoły konieczne będzie także jej doposażenie oraz przeznaczanie środków na większą liczbę oddziałów.
Pan Dariusz Woźniak zauważył, że to uczeń decyduje, gdzie chce kontynuować naukę. Należy na problem spojrzeć także z drugiej strony – po co blokować działania dyrektora, który stwarza dobrą ofertę? Ze wszystkich doświadczeń należy wyciągać wnioski na przyszłość.
Pan Brunon Han kończąc dyskusję na temat funkcjonowania szkół otworzył część dotyczącą Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Świeciu. Słowem wstępu zasygnalizował, że świecka placówka została niedawno skontrolowana przez Kuratorium. We wszystkich skontrolowanych obszarach Poradnia otrzymała najwyższe możliwe wyniki.
Pan Adam Knapik zastanawiał się, czy PPP zajmuje się nadzorem nad funkcjonowaniem rodzicielstwa zastępczego.
Pan Roman Janas odpowiedział twierdząco.
Pan Adam Knapik zapytał, czy w związku z tym, że działanie trwa od września, można już zacząć wysnuwać pierwsze wnioski odnośnie nadzoru psychologicznego.
Pan Roman Janas wyjaśnił, że Starosta powołał zespół, którego zadaniem jest nadzór nad PCPR. Do tej pory nie stwierdzono uchybień. Dodał, że dąży się do tego, aby rodziny zastępcze były spokrewnione. Wyjaśnił, że obecnie w Powiecie w rodzinach zastępczych przebywa 160 dzieci.
Pan Adam Knapik zauważył, że dyrektor PCPR w Świeciu od pewnego czasu zgłasza potrzebę zwiększenia zatrudnienia, co wiąże się z kosztami. Dlatego konieczne jest sprawdzenie, czy w kwestii nadzoru i organizacji pracy, placówka jest wydolna.
Do pkt 4.
Pan Brunon Han powitał obecnego na spotkaniu Pana Włodzimierza Oborskiego i przeprosił go za konieczność czekania. Następnie przedstawił najczęściej wymieniane przez uczniów problemy (materiał stanowi załącznik do protokołu).
Pan Włodzimierz Oborski rozpoczął swoją wypowiedź od stwierdzenia, że według przyjętych zasad, dyrektorzy szkół zwracali się do PKS ze swoimi sugestiami dotyczącymi rozkładu jazdy autobusów we wrześniu. Rok 2015 pod tym względem był wyjątkowy – żadna informacja nie wpłynęła. Odnosząc się do treści opracowanego przez PZEAS w Świeciu materiału wyjaśnił, że zawarte w nim uwagi nie pokrywają się w znacznej mierze z prawdą. Dodał, że w tym roku nie zdarzyła się ani jedna awaria. Dziwią go informacje o autobusach, które rzekomo odjeżdżają 10 minut przed czasem. Kolejną poruszoną przez niego kwestią było przepełnienie autobusów – wyjaśnił, że PKS dysponuje systemem komputerowym, który umożliwia analizę liczby pasażerów na poszczególnych trasach i w żadnym z analizowanych przejazdów taka sytuacja nie miała miejsca. Dodał, że tylko we wrześniu, kiedy ustalane są plany zajęć w szkołach, w autobusach zdarza się większa ilość pasażerów. Jeśli chodzi o współpracę z samorządami – PKS pozostaje w stałym kontakcie z Gminą Pruszcz oraz PZEAS Świecie. Stwierdził, że gdyby sytuacja wyglądała tak, jak opisują ją w przygotowanym dokumencie uczniowie, to już dawno odbyłaby się rozmowa ze wszystkimi dyrektorami szkół. Zasygnalizował, że w podsumowaniu opracowania stwierdza się, że Wydział Komunikacji nie zgłaszał żadnych problemów w funkcjonowaniu autobusów. Zaznaczył, że jest otwarty na wszelkie sugestie – korekta w kursach jest zawsze możliwa, jeśli istnieje potrzeba. Istnieją obszary, których PKS nie obsługuje – Świekatowo, gdzie komunikacja jest ograniczona, Nowe, Warlubie i Dragacz, gdzie komunikacja jest obsługiwana przez PKS Grudziądz. Powiedział, że ze względu na koszty nie może deklarować otwarcia nowych połączeń, aby trzy osoby mogły z nich korzystać. Realnym rozwiązaniem jest korekta istniejących tras, aby móc ich zabrać.
Pan Piotr Szewczuk zwrócił się do przedmówcy z dwoma sugestiami – autobusy, które kursują na trasach, gdzie konieczne jest zatrzymanie się na poboczu są słabo widoczne po zmroku. Ich światła po przejechaniu pewnego odcinka drogi są na tyle brudne, że przestają być dostrzegalne. Ich przetarcie zajęłoby kierowcy chwilę, a może to pomóc innym uczestnikom ruchu. Zastanawiał się także, kto odpowiada za wiaty.
Pan Włodzimierz Oborski wyjaśnił, że zajmuje się nimi zarządca drogi.
Pan Piotr Szewczuk zauważył, że istnieje konieczność zwiększenia tej, znajdującej się przy Urzędzie Miejskim w Świeciu.
Pan Dariusz Woźniak dodał, że należy również zająć się warunkami panującymi na dworcu – otwarcie poczekalni, toalet.
Pan Włodzimierz Oborski zdradził, że toczą się obecnie rozmowy na temat zmiany wizerunku całego obiektu. Dodał, że nie przewiduje się uruchomienia poczekalni – dworzec jest traktowany w kategorii terminalu odjazdowego, ludzie przychodzą bezpośrednio na autobus. Jeśli chodzi o kwestię toalety – była prowadzona przez firmę zewnętrzną, jednak ze względu na opłaty, pasażerowie zaczęli korzystać z tych, znajdujących się w obiektach handlowych, więc zrezygnowano z ich usług.
Pan Dariusz Woźniak zapytał, czy sklep „Biedronka” jest zainteresowany przeprowadzeniem inwestycji w budynku.
Pan Włodzimierz Oborski odpowiedział twierdząco.
Pan Dariusz Woźniak stwierdził, że podczas swojej kampanii wyborczej o fotel burmistrza Świecia został skrytykowany za pomysł rozmów z prywatną firmą o remoncie budynku PKS. Zaznaczył, że poprawienie wizerunku dworca to także poprawienie wizerunku miasta i powiatu.
Pan Piotr Szewczuk zastanawiał się, czy obiekt w Świeciu nie jest przypadkiem jedynym niemającym poczekalni dworcem w województwie.
Pan Włodzimierz Oborski wyjaśnił, że coraz częściej PKS rezygnuje z obiektów dworcowych. Pojawiają się jedynie słupki przystankowe.
Pan Brunon Han dodał, że dworzec z Żninie również nie wygląda zachęcająco.
Pan Włodzimierz Oborski przypomniał, że zgodnie z przyjętymi wytycznymi Unii Europejskiej, w Polsce miało powstać około 200 terminali odjazdowych, jednak ze względu na koszty, przepisy zmieniono i ograniczono ich ilość – głównie znajdują się w miastach wojewódzkich.
Pan Dariusz Woźniak zauważył, że zgodnie z podpisanym porozumieniem między PKS a Gminą Świecie, na dworcu miała być dostępna toaleta oraz poczekalnia.
Pan Włodzimierz Oborski obiecał, że sprawdzi treść umowy.
Pan Adam Knapik zastanawiał się, czy istnieje możliwość wypracowania porozumienia z firmą ARRIVA, która na zmianę z PKS Bydgoszcz obsługuje trasę Świecie-Chełmno. Wyjaśnił, że od jakiegoś czasu przewoźnik przestał honorować bilety miesięczne uczniów, którzy muszą płacić dodatkowo za korzystanie jego usług.
Pan Włodzimierz Oborski wytłumaczył, że niehonorowanie biletów miesięcznych było decyzją ARRIVY. Tylko PKS Grudziądz i PKS Bydgoszcz honorują wzajemnie bilety pasażerów.
Pan Brunon Han podziękował Panu Oborskiemu za obecność na posiedzeniu Komisji.
Pan Włodzimierz Oborski podsumowując swoją wypowiedź opowiedział obecnym kilka sytuacji, których był świadkiem, a które potwierdzają tezę, że sytuacja dojazdów nie wygląda do końca tak, jak przedstawiają ją uczniowie.
Do pkt 5.
Pani Bożena Szydłowska odnosząc się do dyskusji mającej miejsce w punkcie trzecim posiedzenia wyjaśniła zebranym przepisy dotyczące naboru – od 2014 roku obowiązuje inny stan prawny, a od 2016 roku wejdą w życie kolejne zmiany, które będą wymagały działań także ze strony Rady Powiatu (uszczegółowienie kryteriów przyjmowania do szkół).
Pan Adam Knapik zapytał czy w roku 2015 nie istniała konieczność zatwierdzenia przez organ prowadzący schematu organizacyjnego.
Pani Bożena Szydłowska zaznaczyła, że od 2014 roku nie ma takiej konieczności na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Zarząd już wtedy nie podejmował uchwał w sprawie zatwierdzenia liczby oddziałów klas I i liczby uczniów w tych klasach. Formalnie nie można wydać ani zarządzenia, ani uchwały w tej sprawie.
Pan Adam Knapik zastanawiał się, czy w związku z tym, co powiedziała Pani Szydłowska, można stwierdzić, że Zarząd zgodził się na taki nabór, jaki miał miejsce w 2015 roku.
Pani Bożena Szydłowska powiedziała, że formalnie Zarząd takiego materiału nie analizował. Praktycznie – odbyła się narada, która miała charakter informacyjny. Chciano wiedzieć, jaki jest planowany nabór i jaki nabór można ująć w arkuszach. Dodała, że dla niej najważniejsza jest liczba oddziałów, którą dyrektor ujmuje w arkuszach. Aby nie generować dodatkowych kosztów związanych z utrzymywaniem etatów konieczne jest działanie już w maju. Zaznaczyła, że dyrektor musi zdawać sobie sprawę jakimi zasobami lokalowymi dysponuje i ilu w związku z tym może przyjąć uczniów – to wynika z przepisów.
Na tym posiedzenie zakończono.
Przewodniczący
Komisji Oświaty, Kultury,
Sportu i Turystyki
……………………..
(Pan Brunon Han)
Protokołowała:
……………….
Marta Suchomska
Biuro Rady